Text in ENG and PL
Marta Bosowska is a performer and an author of video installations and art objects. She is also a curator of exhibitions and festivals. She took part in many symposiums, discussion panels and workshops. Together with Professor Janusz Bałydga, she has been running Performance Art Studio at Poznań University of Arts. The artist is active in the field of art in a variety of ways. While reviewing Bosowska’s art practice and while talking to her, I can see maturity in her vision of art. She is consistent with incorporating this vision in all areas of her activity. In this situation, as an art historian, curator and a critic I would like to give voice to the artist and listen. Thanks to that, I have a chance to become a reliable link between Bosowska and the viewer. It can help the latter in a better understanding of her thoughts and works.
Marta Bosowska always highlights that from the beginning of her artistic career, she has had an opportunity to meet distinguished people who shaped her as an artist, and who showed her what the role of art could be about. These people also taught her to perceive the viewer. She started in painting. But meetings with for example Jan Berdyszak allowed Bosowska to go beyond the boundaries of painting. She noticed that she could express her sensitivity better in performance. The artist has developed her definition of performance in years of her activity. If we want to understand it, we need to learn about her creative process. The performance acts form series, and we can notice that each action becomes an introduction to the next one. The artist underlines that performance for her is a three-phase process, which consists of what is before, between and after.
The artist first analyses the place. She selects the topic, object and gesture carefully. As the artist notes, the performer should pay particular attention to those aspects. Following the analysis, the performance takes place. We stand in front of the artist who usually wears a classic black dress, she has smart shoes, and her dark hair is freely falling onto her shoulders. Around the artist or somewhere near her body, there will be one, or several objects. They are part of the performance. The selection of an object is not random. All objects have their history, Bosowska in the process of her performative action tries to reveal those records. It may turn out that we saw a given object in her previous performances. She re-uses things. They appear in various configurations with other ones, for example, human hair, ash, chlorine, artillery shell, a tube full of confetti, helmet, bell, glass balls or pontoon. Marta Bosowska knows that body is the most important medium of expression in performance. For that reason, she often puts it to test. She tests her bounties of endurance. Consequences of her actions are quickly noticed after the performance (i.e. bruises, body poisoning). Her performances often may last for several hours. The artist claims that the most challenging and the most exhausting was eating lemons, walking and ringing a bell, inflating a pontoon, walking on a floor flooded with chlorine, blowing air into a dish full of ash, drawing in the air two crossing lines, standing in one place with arms outstretched, pointing with her finger to a point in space. Every performance by Bosowska consists of several gestures. They usually follow one after another, they may be linked, or not. As an example, I would like to recall here a performance, which belonged to her PhD work. It was done on 16 January 2016 in Gallery AT in Poznań. The first gesture, which she made, was waiting for the viewers outside the main entrance of the gallery building. Next, the artist energetically started to move large bell (it did not give any sound because it was filled with grey mass), she was also saying words: out-side; in-side. Next, she started to interact with the viewers by selecting people – those selected could enter the gallery. After that, the performer concentrated on taking the grey mass out of the bell. She was kneading it. Finally, she got inside the gallery through the window. Once inside, she concentrated on a merry-go-round in the centre of the room. Her main action was to break away one of the seats. It required from the artist a great force, and it resulted with damaging a gallery wall. The performance finished with placing the seat in grey mass taken out of the bell. Each multithreaded performance by Bosowska is different from the previous one she did, but they all are continuations. We can find fixed points which appear in almost every action. One of them is a contact with the viewers. We must be prepared for Bosowska to interact with us. Usually, she uses a word, gesture or eye contact. In this way, the artist examines relations born during the performance between the artist, the work and viewer. Moreover, while standing in front of the artist, we may expect that the action we are witnessing has got an aim to pose certain questions and to try finding answers to them. In a case of Bosowska’s these questions about memory and everydayness always result from her personal experiences. As the artist says, memory and acts of bringing it back are the most important topics to work on in art. For that reason, since 2009 she has named her actions mnemotechniques. Her performances attempt to bring back the memory of events, things, problems which were omitted and hidden. Marta Bosowska understands the role of the artist. The artist should take into consideration the attention of viewers. The artist should try to capture it to share with the viewers his or her experience, history. The artist should draw in his or her way to what has been unspoken. Performance for Marta Bosowska is a collection of artist’s experiences, for that reason while talking about her private experiences, she tries to tell stories in which viewers can find themselves and they can find traces of their way. The artist shows us that memory is unequivocal with our identity. It is integrally linked to our past, present and future. We cannot forget about it, and we cannot ignore it. In the same way, we cannot forget or ignore everydayness. Daily life for Bosowska, along with memory and conscious returns to childhood are the most important sources of inspiration in artistic work. All events, things, everyday activities – big and small – represent for the artist an array of possibilities. She chooses from it elements that require working on during a particular performance. Marta Bosowska tries to make us aware that everydayness is the biggest part of our day, week, month, and year. It dominates and determines our life, for that reason we should appreciate its influence on us, and we should look at it very carefully. However, this does not exhaust everything the performer wants to tell us. The last phase of a three-phase performance process is all about what is left after the performance. Usually, they are objects that are integrally linked to the performance. She calls them ‘residue’. A selection of an object is not random because it has got a particular history, which the artist recalls during her action. We can assume that ‘residue’ is an extension of performative act. It is its natural continuation and testimony. Marta Bosowska makes a conscious decision to stop a performance. We are left with ‘residue’. We need to wait for the continuation of the story…
What we have here is a mature artist, acutely aware of her role as a performer. She is aware of her consistent art vision, and she consistently realises it. While witnessing Marta Bosowska’s activities, we have a chance to enter into the world of our memories. We also have an opportunity to learn to perceive and appreciate the power of everydayness. I have embraced the opportunity.
Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość
Marta Bosowska jest performerką, autorką instalacji video i obiektów sztuki. Jest również kuratorem wystaw i festiwali. Brała udział w wielu sympozjach, panelach dyskusyjnych, warsztatach. Od 2013 roku razem z profesorem Januszem Bałdygą prowadzi Pracownię Sztuki Performance na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Artystka jest więc częścią świata sztuki we wszystkich jego odsłonach. Obserwując działania artystyczne Marty Bosowskiej i mając możliwość prowadzenia z nią rozmów, widzę dojrzałość w stworzonej przez artystkę własnej wizji sztuki i konsekwentne jej wcielanie we wszystkie obszary swojej aktywności. W tej sytuacji jako historyk sztuki, kurator oraz krytyk chcę oddać głos artystce i słuchać. Dzięki temu, mam szansę stać się wiarygodnym łącznikiem między Martą Bosowską a odbiorcą, któremu mogę pomóc w lepszym zrozumieniu myśli i twórczości artystki.
Marta Bosowska zawsze podkreśla, że od początku swojej artystycznej drogi miała możliwość zetknięcia się z wybitnymi osobowościami, które ukształtowały ją jako artystkę, pokazały jaka może być rola sztuki, nauczyły dostrzegać odbiorcę. Spotkania m.in. z Janem Berdyszakiem pozwoliły Marcie Bosowskiej wyjść poza granice malarstwa, od którego zaczynała poszukiwania na polu sztuki i dostrzec, że swoją wrażliwość najlepiej wyrazi poprzez performance. Artystka przez wiele lat swojej działalności wypracowała własną definicję performance. Chcąc ją zrozumieć istotne jest poznanie całego procesu twórczego Marty Bosowskiej. Akty performance świadomie tworzą cykle i możemy zauważyć, że każde działanie staje się wstępem do kolejnego. Jak podkreśla sama artystka, performance jest dla niej 3-fazowym procesem, na który składa się to, co jest przed, pomiędzy i po.
Najpierw każde działanie artystyczne jest poprzedzone analizą miejsca, świadomym wyborem tematu, przedmiotu i gestu, gdyż jak zaznacza artystka, performer powinien poświęcić tym kwestiom odpowiednią uwagę. Następnie dochodzi do samego aktu performance. Stajemy naprzeciwko artystki ubranej najczęściej w klasyczną czarną sukienkę, w eleganckim obuwiu, ze swobodnie opadającymi na ramiona ciemnymi włosami. W otoczeniu artystki lub w bezpośredniej bliskości z jej ciałem możemy spodziewać się jednego albo kilku przedmiotów, które stanowią integralną część jej performance. Wybór przedmiotu nie jest przypadkowy, każdy ma własną historię, którą Marta Bosowska stara się wydobyć w trakcie swojego działania. Może się okazać, że dany przedmiot widzieliśmy już we wcześniejszym performance artystki, ponieważ bardzo często dana rzecz jest wykorzystywana wielokrotnie i pojawia się w różnych konfiguracjach z innymi przedmiotami np. włosy ludzkie1, popiół2, chlor3, łuska pocisku artyleryjskiego4, tuba wypełniona konfetti5, hełm6, dzwon7, szklane kulki dunie8 czy ponton9. Marta Bosowska zdaje sobie sprawę, że ciało jest najważniejszym środkiem wyrazu w performance, dlatego bardzo często wystawia je na próbę. Przez swoje działania sprawdza granice własnej wytrzymałości, a konsekwencje są widoczne jeszcze długo po zakończeniu akcji (np. siniaki, zatrucie organizmu). Jest to spowodowane tym, że performance może trwać nawet kilka godzin. Sama artystka za najtrudniejsze, najbardziej wyczepujące akcje uważa jedzenie cytryn10, chodzenie i dzwonienie dzwonem11, dmuchanie pontonu12, stąpanie po podłodze zalanej chlorem i dmuchanie w naczynie wypełnione popiołem13, kreślenie w powietrzu dwóch przecinających się linii14, stanie w miejscu z wyciągniętymi rękoma15, wskazywanie palcem jednego punktu16. Każdy performance Marty Bosowskiej składa się z kilku gestów. Zazwyczaj następują one po sobie i mogą, ale nie muszą, być ze sobą powiązane. Przykładem może być performance stanowiący część przewodu doktorskiego, który artystka zrealizowała 16 stycznia 2016 w Galerii AT w Poznaniu. Pierwszym gestem, który wykonała performerka, było oczekiwanie na widzów przed wejściem głównym do gmachu, w którym znajdowała się galeria. Następnie artystka zaczęła energicznie poruszać wielkim dzwonem (nie wydawał on dźwięku, ponieważ był od środka wypełniony szarą masą) i równocześnie wypowiadać słowa „Od środka do środka”. Kolejnym działaniem było wejście w interakcje z odbiorcami poprzez selekcję osób, które będą mogły przekroczyć próg galerii. Zwracając się do nich słowami „od środka” lub „do środka” artystka wybierała osoby, które otrzymały jej zgodę na wejście do środka galerii. Następnie performerka skupiła się na wydobywaniu szarej masy z dna dzwonu i jej ugniataniu, aby ostatecznie wejść do sali wystawienniczej przez okno. Będąc już w środku, swoje działanie skoncentrowała na karuzeli ustawionej w centralnej części sali. Głównym celem było oderwanie jednego z siedzeń karuzeli, co wymagało dużego nakładu sił i spowodowało również uszkodzenie ściany galerii. Performance zakończyło umieszczenie oderwanego siedzenia w szarej masie wyciągniętej z dzwonu. Każdy wielowątkowy performance artystki różni się od poprzedniego, ale jest też jego kontynuacją. Poza tym możemy znaleźć punkty stałe, które pojawiają się w prawie każdym działaniu. Jednym z nich jest kontakt z odbiorcą. Musimy być przygotowani, że w czasie swoich działań Marta Bosowska będzie wchodziła z nami w interakcje. Zazwyczaj poprzez słowo, gest, kontakt wzrokowy artystka bada relacje, jakie rodzą się w czasie aktu performance między performerem, dziełem i odbiorcą. Poza tym stojąc naprzeciwko artystki możemy się spodziewać, że działanie, którego jesteśmy świadkami, będzie miało na celu postawienie pewnych pytań i próbę odpowiedzenia na nie. W przypadku twórczości Marty Bosowskiej są to pytania dotyczące pamięci i codzienności, zawsze wynikające z jej osobistych doświadczeń. Jak mówi sama artystka, pamięć i jej przywracanie jest dla niej najważniejszym tematem do przepracowania w sztuce, dlatego od 2009 roku swoje działania nazywa mnemotechnikami. Każdy performance to próba przywrócenia pamięci wydarzeniom, rzeczom, problemom, które zostały pominięte i ukryte. Marta Bosowska tak rozumie rolę artysty. Artysta powinien brać pod uwagę odbiorcę, spróbować go zatrzymać, podzielić się z nim swoim doświadczeniem, historią i zwrócić, w sobie właściwy sposób, uwagę na to, co do tej pory zostało przemilczane. Performance dla Marty Bosowskiej jest sumą własnych doświadczeń artysty, dlatego mówiąc o prywatnych przeżyciach, stara się opowiadać historie, w których każdy odbiorca będzie mógł odnaleźć siebie i ślady swojej dotychczasowej drogi. Artystka pokazuje nam, że pamięć jest jednoznaczna z naszą tożsamością i integralnie wiąże się z naszą przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Nie możemy o tym zapominać i tego pomijać, tak samo jak naszej codzienności. Codzienność dla Marty Bosowskiej, obok pamięci i świadomego powrotu do dzieciństwa, jest najważniejszym źródłem inspiracji w pracy artystycznej. Wszystkie wydarzenia, sprawy, czynności przynależące do świata naszego dnia codziennego, zarówno te małe, jak i te wielkie, stanowią dla artystki paletę możliwości, z której wybiera dane elementy podlegające przepracowaniu w czasie trwania konkretnego aktu performance. Marta Bosowska próbuje uświadomić nam, że codzienność stanowi największą część naszego dnia, tygodnia, miesiąca, roku. To ona dominuje i determinuje nasze życie, dlatego powinniśmy doceniać jej wielki wpływ na nas i przyjrzeć się jej uważnie. To jednak nie wszystko, co performerka chce nam powiedzieć. Za ostatni etap 3-fazowego procesu aktu performance artystka uważa to, co pozostaje z działania performance. Są to zazwyczaj przedmioty, które stanowią integralną część danego działania artystycznego, a które ona sama nazywa „pozostałościami”. Wybór każdego z tych przedmiotów nie jest przypadkowy, ponieważ zawsze ma on swoją konkretną historię, którą artystka przywołuje podczas swojego działania. Można uznać, że „pozostałość” jest przedłużeniem aktu performance, jego naturalną kontynuacją i świadectwem. Marta Bosowska świadomie przerywa performance i zostawia nas z „pozostałością”. Na kontynuację historii musimy poczekać…
Stoimy naprzeciwko artystki dojrzałej, świadomej swojej roli jako performerki, o własnej, spójnej wizji artystycznej, którą konsekwentnie realizuje. Będąc świadkiem działań artystycznych Marty Bosowskiej, mamy szansę wejścia do świata naszych własnych wspomnień oraz nauczenia się dostrzegania i doceniania siły codzienności. Ja osobiście z tej możliwości skorzystałam.
Katarzyna Szulc – historyk sztuki, niezależny kurator i krytyk
